رندان تشنه لب: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی تراث
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{جعبه اطلاعات شعر
{{سرصفحه
  | عنوان =زان یار دلنوازم شکریست با شکایت
  | مطلع=زان یار دلنوازم شکریست با شکایت
  | تصویر =
  | نام شعر=
  | توضیح تصویر =  
  | شاعر = حافظ شیرازی
  | نام شعر =رندان تشنه لب
  | مصحح =  
  | نام شاعر = حافظ شیرازی
  | بخشی از دیوان =
  | قالب =غزل
  |قالب =غزل
  | وزن =مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن
  |وزن = مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن
  | موضوع =  امام حسین(ع)  
  |موضوع =  امام حسین(ع)  
  | مناسبت =
  | قبلی =
  | زمان سرایش =قرن هشتم هجری قمری
  | بعدی =  
  | زبان = فارسی
  | سال خورشیدی =  
  | تعداد ابیات = ۱۱بیت
  | سال میلادی =
  | منبع =   
  | سال قمری = قرن هشتم
  | یادداشت =برخی معتقدند این شعر به صورت تلویحی در فضای مصیبت گونه درباره امام حسین(ع) سروده شده است.
}}
}}
'''رندان تشنه لب''' با مطلع '''زان یار دلنوازم شکریست با شکایت''' شعری از [[حافظ شیرازی]] (۷۲۷ – ۷۹۲ هجری قمری) است که برخی معتقدند به صورت تلویحی در فضای مصیبت گونه درباره امام حسین(ع) سروده شده است. زبان این شعر کهن بوده و در یازده بیت با وزن مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن سروده شده است.


==متن شعر==
{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب|زان یار دلنوازم شکریست با شکایت|گر نکته دانِ عشقی بشنو تو این حکایت}}
{{ب|زان یار دلنوازم شکریست با شکایت|گر نکته دانِ عشقی بشنو تو این حکایت}}
خط ۲۸: خط ۲۷:
{{ب|این راه را نهایت صورت کجا توان بست؟|کِش صد هزار منزل بیش است در بِدایت}}
{{ب|این راه را نهایت صورت کجا توان بست؟|کِش صد هزار منزل بیش است در بِدایت}}
{{ب|هر چند بردی آبم، روی از دَرَت نَتابم|جور از حبیب خوشتر کز مُدَّعی رعایت}}
{{ب|هر چند بردی آبم، روی از دَرَت نَتابم|جور از حبیب خوشتر کز مُدَّعی رعایت}}
{{ب|عشقت رِسَد به فریاد ار خود به سانِ حافظ|قرآن ز بَر بخوانی در چاردَه روایت{{یاد|در زمان حضرت رسول اكرم (ص) كاتبان وحي آيات نازل شده توسط نبي اكرم (ص) را مي‌نوشتند ليكن به سبب متداول نبودن اعراب و نقطه و دستورات نحوي، اشكالاتي در قرائت پيش مي‌آمد كه تا پيامبر (ص) در قيد حيات بودند توسط ايشان رفع مي‌شد. بعد از رحلت حضرت رسول اكرم (ص) و وفات بعضي از كاتبان، ضرورت تدوين نسخة صحيح قرآن حس شد و در زمان خلفاء اربعه در اين امر مهم كوششهاي پي‌گير به عمل آمد. مبناي كار براين بود كه زيدبن ثابت كه خود يكي از كاتبان وحي بود يك هيئت 12 نفري از افراد صلاحيت‌دار را تشكيل و در طول مدت 6 سال 7 نسخه ازقرآن كريم تهيه و هر نسخه توسط يك قاري به بلادي ارسال شد تا مسلمين آن بلاد را تعليم دهند. اين هفت قاري هركدام دو راوي داشتند و قرائت قرآن بوسيله اين چهارده راوي، متداول و به ما رسيده است و اين مختصري است از چگونگي وشرح كتابت و قرائت و انتشار قرآن در صدر اسلام.}}}}
{{ب|عشقت رِسَد به فریاد ار خود به سانِ حافظ|قرآن ز بَر بخوانی در چاردَه روایت{{یاد|در زمان حضرت رسول اكرم (ص) كاتبان وحی آیات نازل شده توسط نبی اكرم (ص) را می‌نوشتند لیكن به سبب متداول نبودن اعراب و نقطه و دستورات نحوی، اشكالاتی در قرائت پیش می‌آمد كه تا پیامبر (ص) در قید حیات بودند توسط ایشان رفع می‌شد. بعد از رحلت حضرت رسول اكرم (ص) و وفات بعضی از كاتبان، ضرورت تدوین نسخة صحیح قرآن حس شد و در زمان خلفاء اربعه در این امر مهم كوششهای پی‌گیر به عمل آمد. مبنای كار براین بود كه زیدبن ثابت كه خود یكی از كاتبان وحی بود یك هیئت 12 نفری از افراد صلاحیت‌دار را تشكیل و در طول مدت 6 سال 7 نسخه ازقرآن كریم تهیه و هر نسخه توسط یك قاری به بلادی ارسال شد تا مسلمین آن بلاد را تعلیم دهند. این هفت قاری هركدام دو راوی داشتند و قرائت قرآن بوسیله این چهارده راوی، متداول و به ما رسیده است و این مختصری است از چگونگی وشرح كتابت و قرائت و انتشار قرآن در صدر اسلام.}}}}
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}


خط ۵۵: خط ۵۴:
در این بیت دو کلمه نهایت و بدایت تضاد دارند.
در این بیت دو کلمه نهایت و بدایت تضاد دارند.


==معاني ابيات غزل==
# از آن يار دلنواز تشكري به همراه شكايتي با هم دارم و اگر تو در عشق نكته‌سنجي به اين حكايت گوش فرادار.
# هر خدمتي كه كردم بدون مزد و منت بود. خدايا مخدوم بي‌التفات نصيب كسي نشود.
# كسي به رندان قلندر توجهي ندارد گويي آنهايي كه اولياي صادق و يكرنگ را مي‌شناختند از اين ولايت رفته‌اند.
# الف: اي دل، دركمند سرزلف او نيفت زيرا در آنجا چه بسيار سرهاي بريده بي‌گناه را خواهي يافت.
ب: اي دل به دنبال كشف پيچيدگيهاي راز آفرينش مباش كه چه بسيار سرهاي بي‌گناه بر سر اين كار رفته است.
# با رضايت و تأييد تو چشمانت با غمزه و كرشمه سبب ريختن خون ما شد. عزيز من حمايت و پشتيباني از خونريز روا وشايسته نيست.
# در اين شب تيره و تار، راه مقصود و هدف را گم كرده‌ام. اين ستاره جدي هدايتگر براي راهنمايي من از گوشه‌يي سربرآور.
# به هر سو كه رفتم جز ترس و وحشت چيزي عايدم نشد. از اين بيابان و راه بي‌پايان بپرهيز و برحذر باش.
# چگونه مي‌توان پاياني براي اين راه تصور كرد. راهي كه در بدو امر از صد هزار منزل بيشتر به نظر مي‌رسد.
# با اينكه سبب آبروريزي من شده‌يي، روي از تو بر نمي‌گردانم، چرا كه تحمل ظلم و جور از دوست، بهتر از مراعات از طرف دشمن است.
#حتي اگر به مانند حافظ بتواني قرآن را با چهارده روايت قرائت كني، باز بايد عشق به فرياد تو برسد (تا از راه عرفان رستگار شوي).


==در اجراها==
==در اجراها==
خواننده‌هایی همچون محمد رضا شجریان، علیرضا عصار، حسام الدین سراج، همایون شجریان، علیرضا افتخار و سالار عقیلی این شعر را اجرا کرده‌اند.
خواننده‌هایی همچون محمد رضا شجریان، علیرضا عصار، حسام الدین سراج، همایون شجریان، علیرضا افتخار و سالار عقیلی این شعر را اجرا کرده‌اند.


==پانویس==
==منابع==


==یادداشت‌ها==
==یادداشت‌ها==
{{یادداشت‌ها}}
{{یادداشت‌ها}}
[[رده:شعرهای کهن]]
[[رده:شعرها در قالب غزل]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۸ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۸:۴۴

(قرن هشتم قمری)

زان یار دلنوازم شکریست با شکایت از
حافظ شیرازی



در قالب غزل

با وزن مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن

موضوع: امام حسین(ع)
برخی معتقدند این شعر به صورت تلویحی در فضای مصیبت گونه درباره امام حسین(ع) سروده شده است.


زان یار دلنوازم شکریست با شکایتگر نکته دانِ عشقی بشنو تو این حکایت
بی مزد بود و مِنَّت هر خدمتی که کردمیا رب مباد کس را مخدومِ بی عنایت
رندانِ تشنه لب را آبی نمی‌دهد کسگویی ولی شناسان رفتند از این ولایت
در زلفِ چون کمندش ای دل مپیچ کانجاسرها بریده بینی بی جرم و بی جنایت
چشمت به غمزه ما را خون خورد و می‌پسندیجانا روا نباشد خونریز را حمایت
در این شبِ سیاهم گم گشت راهِ مقصوداز گوشه‌ای برون آی ای کوکبِ هدایت
از هر طرف که رفتم جز وحشتم نَیَفزودزِنهار از این بیابان وین راهِ بی‌نهایت
ای آفتابِ خوبان می‌جوشد اندرونمیک ساعتم بِگُنجان در سایهٔ عنایت
این راه را نهایت صورت کجا توان بست؟کِش صد هزار منزل بیش است در بِدایت
هر چند بردی آبم، روی از دَرَت نَتابمجور از حبیب خوشتر کز مُدَّعی رعایت
عشقت رِسَد به فریاد ار خود به سانِ حافظقرآن ز بَر بخوانی در چاردَه روایت[یادداشت ۱]

مفهوم و درون‌مایه

شعر رندان تشنه لب در نسخه خطی کتاب حافظ به خط محمد ساوجی مورخ ۱۲۸۰ ق

بیت اول

در این بیت دو کلمه شکر و شکایت تضاد و هم‌آوایی دارند.

بیت دوم

در این بیت دو کلمه خدمت و مخدوم جناس دارند.

بیت سوم

در این بیت دو کلمه ولی و ولایت جناس دارند. حافظ در بیت سوم رند را همان اولیاء الله می­‌داند.

بیت پنجم

در این بیت غمزه (به معنای ناز و کرشمه) که هرچند به طور معمول جهت دلبری استفاده می­شود اما حافظ بیان می‌­کند که غمزه­‌ی یار جهت خون ریختن و کشتن اوست؛ از این رو از معشوق می­‌خواهد که از چشمانش که در واقع خونریز و قتال وضع می­‌باشند، حمایت نکند!

می­توان منظور از حمایت کردن معشوق از چشمانش را اشاره به مژگان معشوق دانست، گویی مژگان معشوق نیزه دارانی صف بسته هستند که از چشمانش مراقبت می­‌کنند.

بیت ششم

در این بیت از دو صنعت معنوی بدیع یعنی استعاره و تلمیح استفاده شده است. شب شیاه به صورت استعاره از دنیای مادی و کوکب هدایت تلمیحی از آیه ۱۶ سوره نحل[یادداشت ۲] است.

بیت هشتم

آفتاب خوبان در این بیت استعاره از معشوق است. حافظ شیرازی از تضاد (پارادوکس) استفاده کرده است و از آفتاب که سایه را از بین می‌برد، طلب سایه میکند.

بیت نهم

در این بیت دو کلمه نهایت و بدایت تضاد دارند.


در اجراها

خواننده‌هایی همچون محمد رضا شجریان، علیرضا عصار، حسام الدین سراج، همایون شجریان، علیرضا افتخار و سالار عقیلی این شعر را اجرا کرده‌اند.


یادداشت‌ها

  1. در زمان حضرت رسول اكرم (ص) كاتبان وحی آیات نازل شده توسط نبی اكرم (ص) را می‌نوشتند لیكن به سبب متداول نبودن اعراب و نقطه و دستورات نحوی، اشكالاتی در قرائت پیش می‌آمد كه تا پیامبر (ص) در قید حیات بودند توسط ایشان رفع می‌شد. بعد از رحلت حضرت رسول اكرم (ص) و وفات بعضی از كاتبان، ضرورت تدوین نسخة صحیح قرآن حس شد و در زمان خلفاء اربعه در این امر مهم كوششهای پی‌گیر به عمل آمد. مبنای كار براین بود كه زیدبن ثابت كه خود یكی از كاتبان وحی بود یك هیئت 12 نفری از افراد صلاحیت‌دار را تشكیل و در طول مدت 6 سال 7 نسخه ازقرآن كریم تهیه و هر نسخه توسط یك قاری به بلادی ارسال شد تا مسلمین آن بلاد را تعلیم دهند. این هفت قاری هركدام دو راوی داشتند و قرائت قرآن بوسیله این چهارده راوی، متداول و به ما رسیده است و این مختصری است از چگونگی وشرح كتابت و قرائت و انتشار قرآن در صدر اسلام.
  2. وَعَلَامَاتٍ وَبِالنَّجْمِ هُمْ یَهْتَدُونَ.